σολιψισμός

Ακραία μορφή του υποκειμενικού ιδεαλισμού. Σύμφωνα με τον σ. αναμφισβήτητη πραγματικότητα είναι μόνο το σκεπτόμενο υποκείμενο και όλα τα άλλα θεωρούνται ότι υπάρχουν μόνο στη συνείδηση του ατόμου. Η θεωρία αυτή βρίσκεται σε αντίφαση με όλη την πείρα της ζωής, με τα δεδομένα της επιστήμης και με την πρακτική δραστηριότητα. Στη συνεπή μορφή του ο σ. απαντά, σπάνια πάντως, σε ορισμένους Γάλλους στοχαστές. Οι οπαδοί αυτής της τάσης επιδιώκουν, κατά κανόνα ν’ αποφύγουν τον συνεπή σ. με τη σύνθεση του υποκειμενικού και του αντικειμενικού ιδεαλισμού. Στον σ. κατέληγε και ο υποκειμενικός ιδεαλισμός του I. Φίχτε, παρόλο που ο ίδιος υπογράμμιζε ότι το απόλυτο Εγώ, που έβαλε στη βάση της επιστημονικής του διδασκαλίας, δεν είναι το ατομικό Εγώ, αλλά συμπίπτει σε τελευταία ανάλυση με την αυτοσυνείδηση ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ο όρος σ. (από το λατ. solus = μόνο και ipse = ίδιος) χρησιμοποιείται μερικές φορές με την ηθική έννοια, ως ακραίος εγωισμός, εγωκεντρισμός (πρακτικός σ.). Εκπρόσωπος αυτής της παραλλαγής του σ. ήταν ο Μ. Στίρνερ.

* * *

ο, Ν

1. (φιλοσ.) α) (στον Καντ) ο ηθικός εγωισμός

β) (γενικά) ακραία μορφή τού υποκειμενικού ιδεαλισμού, κατά την οποία το Εγώ, με τις αισθήσεις, τα αισθήματα και τις εμπειρίες του, αποτελεί την μόνη υπαρκτή πραγματικότητα για την οποία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, αλλ. αυτοκρατία

2. φρ. «υπερβατικός σολιψισμός»

(φιλοσ.) (στον Χούσερλ) αντίληψη κατά την οποία καθετί που μπορεί να έχει για κάποιον την αξία τού Είναι συγκροτείται μέσα στο Εγώ του και καθετί που υπάρχει φαίνεται να είναι μια απλή στιγμή τού δικού του υπερβατικού Είναι.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αγγλ. solipsism < λατ. solus «μόνος» + ipse «ο ίδιος» + κατάλ. -ism].